Czym jest celiakia i jakie są jej objawy? W jaki sposób diagnozować chorobę? Odpowiedzi na te i inne pytania znajdziesz w poniższym tekście.
Celiakia, czyli inaczej choroba trzewna, jest to autoimmunologiczna choroba o podłożu genetycznym. Charakteryzuje się trwającą całe życie nietolerancją glutenu, białka zapasowego zawartego w zbożach (pszenicy, życie, jęczmieniu, owsie). Działający toksycznie na organizm chorego gluten prowadzi do zaniku kosmków jelita cienkiego – wypustek błony śluzowej, które zwiększają powierzchnię jelita i są odpowiedzialne za wchłanianie składników odżywczych. Efektem takiego działania wchłanianie pokarmu jest upośledzone, co prowadzi do wystąpienia różnorodnych objawów klinicznych.
Jedyną metodą leczenia celiakii jest stosowanie przez całe życie ścisłej diety bezglutenowej.
Kiedy choroba może się ujawnić?
Choroba może ujawnić się w każdym wieku. Zarówno zaraz po wprowadzeniu glutenu do diety dziecka, jak również podczas dorastania, w czasie ciąży u kobiet, po silnej infekcji, poważnej operacji itd.
Obecnie najczęściej wykrywa się celiakię u osób 30-50-letnich. Kobiety chorują dwa razy częściej niż mężczyźni.
Objawy celiakii
Tak jak różny jest wiek chorych, u których wykrywa się celiakię, tak też różny jest zwykle obraz kliniczny choroby. Należy pamiętać o tym, że u każdej osoby objawy mogą być wielorakie.
- Układ pokarmowy: przewlekła biegunka, zaparcia, bóle brzucha, wymioty, chudnięcie, otyłość.
- Skóra i błony śluzowe, kości: sucha, szorstka skóra, opryszczkowe zapalenie skóry, afty, zmiany w szkliwie zębów, złamania patologiczne, osteopenia i osteoporoza, niskorosłość.
- Układ nerwowy: zmęczenie, drażliwość, migreny, depresja, nadpobudliwość.
- Układ moczowo-płciowy: opóźnione dojrzewanie, zaburzenia miesiączkowania, niepłodność.
- Układ krwiotwórczy: niedokrwistość (może być przez wiele lat jedynym objawem celiakii), niedobory witamin, podwyższona aktywność enzymów wątrobowych.
Jak diagnozować celiakię?
Rozpoznanie celiakii polega na wykonaniu badań z krwi oraz pobraniu wycinków jelita cienkiego (biopsja) podczas, gdy pacjent jest na normalnej diecie (spożywa gluten).
Jak wyglądają poszczególne etapy diagnostyki?
Przeciwciała
Pierwszym etapem diagnostyki celiakii jest wykonanie odpowiednich badań serologicznych charakterystycznych dla celiakii. Zwykle oznacza się stężenie dwóch z trzech dostępnych przeciwciał:
- przeciwko transglutaminazie tkankowej (tTG),
- przeciwko deaminowanemu peptydowi gliadyny (DGP),
- przeciwko endomysium mięśni gładkich (EmA).
Wyniki najnowszych badań wykazują szczególnie wysoką wartość diagnostyczną transglutaminazy tkankowej (tTG) w klasie IgA.
Nie ma potrzeby oznaczania wszystkich przeciwciał, można zbadać jedynie transglutaminazę tkankową w klasie IgA (tTG IgA). Należy jednak wówczas koniecznie zbadać całkowity poziom IgA. Może się bowiem zdarzyć, że mamy niedobór IgA i badanie
może dać fałszywy wynik. W przypadku niedoboru IgA ocenia się przeciwciała w klasie IgG. Można także od razu zbadać przeciwciała w obu klasach (IgA i IgG).
Wymienione wyżej przeciwciała są specyficzne dla celiakii i ich obecność we krwi prawie jednoznacznie potwierdza chorobę. Należy jednak podkreślić, że ich brak nie wyklucza celiakii. Według najnowszych badań od 6 do 22% chorych na celiakię nie wytwarza w ogóle przeciwciał. Co więcej – obecność przeciwciał w surowicy krwi nie zawsze oznacza zmiany w jelicie cienkim upoważniające do rozpoznania choroby. Dlatego do pełnego rozpoznania konieczne jest wykonanie biopsji jelita cienkiego – jako kolejny etap diagnostyki.
Badania genetyczne w celiakii
Badania naukowe wykazały, że w rozwoju choroby trzewnej największy udział mają allele II klasy układu HLA kodujące antygeny HLA-DQ2 lub HLA-DQ8. Jeśli u pacjenta te antygeny są nieobecne, wówczas można praktycznie wykluczyć ryzyko wystąpienia celiakii.
Jeśli u pacjenta wykryty zostanie jeden z dwóch powyższych alleli, oznacza to, że jest on nosicielem genu, który predysponuje do rozwoju celiakii. Nie oznacza to jednak, że jeśli mamy gen, jesteśmy chorzy na celiakię – należy pamiętać, że występuje on u około 30% osób zdrowych.
Wskazania do wykonania badania genetycznego
Tego typu test jest polecany jako pierwszy etap testów mających na celu wykluczenie choroby trzewnej, u osób będących w grupie podwyższonego ryzyka, do której zalicza się:
- krewnych I-go stopnia osób chorych na celiakię,
- pacjentów z cukrzycą insulinozależną (I-go typu),
- pacjentów z zespołem Downa, Turnera i innymi schorzeniami genetycznymi często współwystępującymi z celiakią.
Bardzo ważne! Dużym błędem jest przechodzenie na dietę bezglutenową „na próbę”, bez wykonania dokładnych badań w kierunku celiakii. Błędem jest także wykonywanie diagnostyki podczas stosowania przez pacjenta diety bezglutenowej.
Badania w ofercie ALAB laboratoria
Panel celiakia IgA – metodą Polycheck
Panel zawierający badania wykorzystywane w diagnostyce celiakii w klasie IgA, pozwala na ilościowe oznaczenie swoistych przeciwciał charakterystycznych dla tej choroby.
W skład panelu wchodzą następujące badania: przeciwciała swoiste dla pochodnej gliadyny – deamidowany peptyd gliadyny (DGP IgA); przeciwciała swoiste dla transglutaminazy tkankowej (tTG IgA) oraz dodatkowo całkowite IgA.
Sprawdź szczegóły panelu celiakia IgA metodą Polycheck w sklepie internetowym ALAB laboratoria!
Panel celiakia IgG-metodą Polycheck
Panel zawierający badania wykorzystywane w diagnostyce oraz różnicowaniu celiakii i niedokrwistości.
W skład panelu wchodzą następujące badania: przeciwciała swoiste dla pochodnej gliadyny – deamidowany peptyd gliadyny (DGP IgG); przeciwciała swoiste dla transglutaminazy tkankowej (tTG IgG) oraz p/c przeciw czynnikowi wewnętrznemu Castle’a.
Czynnik Castle’a, IF (ang. intrinsic factor) jest białkiem wytwarzanym przez komórki okładzinowe śluzówki żołądka, umożliwiającym wchłanianie witaminy B12. Niedobór czynnika wewnętrznego skutkuje niedoborem witaminy B12, mimo prawidłowej podaży w diecie. Efektem może być m.in. niedokrwistość megaloblastyczna.
Sprawdź szczegóły panelu celiakia IgG metodą Polycheck w sklepie internetowym ALAB laboratoria!
Powyższe panele zostały wprowadzone, aby ułatwić wybór odpowiednich badań w procesie diagnostyki celiakii.
Wykonując panel badań w kierunku celiakii:
- oszczędzasz czas
- oszczędzasz pieniądze
- masz pewność trafnych wyników
Zapraszamy do zapoznania się z webinarium prof. dr hab. n. med. Bożeny Cukrowskiej:
Przeczytaj też: Gluten – alergia, celiakia czy nieceliakalna nadwrażliwość na gluten?
